१३८ वर्षपछि पनि जंगबहादुरको श्राद्ध

भिडियो हेर्नको माथि को बक्स मा डबल क्लिक गर्नु होस्

नेपालमा निरंकुश जहानियाँ शासनको सुरुवात गर्ने जंगबहादुर राणाको निधन भएको एक सय ३८ वर्ष भइसकेको छ । तर, उनको आत्माको वैकुण्ठवासको प्रार्थना गर्दै उनको श्राद्ध अझै पनि गर्ने गरिएको छ । आइतबार त्रिपुरेश्वरस्थित कालमोचनघाटमा गुठी संस्थानले जंगबहादुर राणाको श्राद्ध गर्‍यो । श्राद्धकर्ता थिए गोविन्दप्रसाद कोइराला । कोइराला प्रसूतिगृहमा काम गर्छन् । यसैगरी, जंगबहादुर राणाको श्राद्धका पुरेत थिए पुरुषोत्तम मिश्र । श्राद्ध गरिसकेपछि कर्ताले पुरेतलाई १३ सय रुपैयाँ दान दिए । यसैगरी मिश्रका छोरा-छोरी र पत्नीलाई कोइरालाले मिष्ठान्न भोजन पनि गराए । जंगबहादुरको श्राद्ध खान वरिपरिका केही मान्छे पनि आएका थिए । उनीहरूलाई पनि मिष्ठान्न भोजन उपलब्ध गराइएको थियो । श्राद्धमा खीर, रोटी, तरकारी, लड्डुलगायतका परिकार बनाइएका थिए । श्राद्धकर्ताले श्राद्ध खान आउने सबैलाई एक-एक रुपैयाँको सिक्का दक्षिणा दिए । श्राद्ध आइतबार बिहान नौदेखि बाह्र बजेसम्म गरिएको थियो । जंगबहादुरको श्राद्ध हरेक वर्ष दुईपटक कालमोचनघाटमा रहेको जंगे हिरण्य हिमनारायण मन्दिरनजिकै गरिन्छ । मन्दिरनजिकै जंगबहादुरको मूर्ति छ । हिरण्य र हिमकुमारी जंगबहादुरका रानी थिए । उनीहरूकै नाममा जंगबहादुरले मन्दिर स्थापना गरेका थिए । मन्दिरभित्र जंगबहादुरको चर्चा गरिएको शिलापत्र पनि छ । शिलापत्र सम्मुख पारेर श्राद्ध गरिएको हो । फागुन शुक्ल द्वादशी उनको श्राद्धतिथि हो । यो वर्ष भने एक महिना ढिलो भई चैतमा परेको छ । यसैगरी, उनको अर्को श्राद्ध आगामी असोज महिनामा गरिँदै छ । विसं १९३१ साल फागुन १२ गते बर्दियाको पत्थरघट्टामा सिकार खेल्न गएको वेला जंगबहादुरको रहस्यमय निधन भएको थियो । उनको निधनबारे अनेक किंवदन्ती छन् । कोही सपनामा सेतो बाघ देखेर उनको निधन भएको भन्छन् भने केहीले पखालाका कारण निधन भएको चर्चा गर्छन् । त्यस्तै, केहीले जंगबहादुरबाट बलात्कृत युवतीका बाबुले रिस थाम्न नसरी उनको शिरच्छेदन गरेको चर्चा गर्ने गरेका छन् । जंगबहादुरले जिउँदो छँदै आफूलाई सबैले चिनून् भनी आफ्नो नाममा राजगुठी स्थापना गरेका थिए । सो गुठीले अहिले त्रिपुरेश्वर कालमोचन क्ष्ाेत्रमा ३० रोपनी जग्ग्ाा ओगटेको छ । उक्त जग्गा भाडामा दिइएको छ । भाडाबाट आएको आम्दानीले श्राद्ध गर्न पुग्छ । बाँकी रकम गुठी संस्थानमा पुर्‍याइने गरिन्छ । जंगबहादुरको निधन भएपछि उनकी रानी हिमकुमारीले आफ्ना पतिको वैकुण्ठवास होस् भन्ने कामना गर्दै पतिका नाममा ब्राह्मणलाई दान दिन र मिष्ठान्न भोजन गराउन थालिन् । हिमकुमारीले पतिको आत्माको चिरशान्तिको कामना गर्दै श्राद्ध गर्ने संस्कार थालेकी हुन् । त्यसपछि अहिलेसम्म त्यो परम्परा कायमै रहेको छ । जंगबहादुरको श्राद्ध खान आउनेलाई एक-एक रुपैयाँको सिक्का दान गर्ने परम्परा पनि हिमकुमारीले नै बसालेकी हुन् । सुरुमा 'श्री ३ सर्कार गुठी बन्दोबस्त अड्डा'ले जंगबहादुर राणाको श्राद्ध गथ्र्यो, तर अहिले भूमिसुधार तथा व्यवस्था मन्त्रालयअन्तर्गत गुठी संस्थान तथा खर्च कार्यालयले जंगबहादुरको श्राद्ध गर्दै आएको छ । यस वर्ष जंगबहादुरको श्राद्ध गर्न गुठी संस्थानले १५ हजार रुपैयाँ विनियोजन गरेको थियो । कालमोचनघाटका कर्मचारी पनि जंगबहादुरको श्राद्धका पाहुना बने । उनीहरूलाई पनि श्राद्धकर्ताले एक-एक रुपैयाँको सिक्का दक्षिणा दिएका थिए । 'गुठी संस्थानले हरेक वर्ष दुईपटक जंगबहादुर राणाको श्राद्ध गर्ने गरेको छ । त्यो परम्परालाई निरन्तरता दिँदै आइतबार हामीले उहाँ -जंगबहादुर राणा) को श्राद्ध गर्‍यौँ,' त्रिपुरेश्वरस्थित कालमोचनघाटका प्रमुख जयराम रेग्मीले भने, 'जंगबहादुरको श्राद्ध यसपटक पनि सबै विधि पुर्‍याएर गरिएको छ ।' जंगबहादुुर राणाको बाल्यकालको नाम बालनरसिंह कुँवर थियो । उनले जहानियाँ शासन सुरु गरेपछि आफ्नो नामथर फेरेर जंगबहादुर राणा राखेका थिए । जंगबहादुरको श्राद्धमा पुरेत्याइँ गर्दै आएका एकजना ब्राह्मणले केही वर्षपहिले बाग्मतीमा हामफालेर आत्महत्या गरेका थिए । त्यस घटनापछि उनको श्राद्धमा पुरेत हुन कसैले पनि मान्न छाडे । यस वर्ष श्राद्धकर्ता कोइरालाले पुरेत खोजेका थिए । जंगबहादुर राणा निकै कठोर शासक थिए । त्यसैले उनको श्राद्धमा सबै विधि अपनाउने र त्यसलाई भव्य बनाउने परम्परा छ । जंगबहादुरको श्राद्धमा उनका सन्तति भने देखिएका थिएनन् ।